Antik Liman

Balıkesir ili, Burhaniye ilçesi, merkeze bağlı Ören Mahallesi’nde konumlanan Adramytteion antik kentinde bulunmaktadır. Kent ise kuzeyde Kaz (Ida), güneyde Madra (Pindasos) Dağları ve bu dağların doğuda birbirleri ile kesiştiği bir topoğrafya ile sınırlanan kapalı bir havzada yer almaktadır. Kentin deniz aşırı medeniyetlerle bağlantısını ise, doğusunda bulunan Edremit Körfezine (Adramyttenos Sinus) inşa edilmiş limanı sağlamıştır. Antik Çağ liman olgusunun iyi izlenebildiği Adramytteion kent limanının belgelenmesine yönelik olarak limana ait in-situ blok sıralarının konumları, kotları, dağınık haldeki blokların dağılış biçimi ve farklı karakterdeki blokların tespiti ile liman mimarisinin karakteri ve evrelerini değerlendirmeye yönelik hali hazır planı çıkarılmıştır. Çalışma sonucunda planı çıkarılan alanda limana ait 497’si in-situ, 1060’ı dağınık halde olmak üzere toplamda 1557 adet blok belgelenerek numaralandırılmıştır.

Kentin kuzeybatısında, günümüz sahil şeridinde üst yapısı korunamamış temel seviyesinde ve tamamen sualtında bulunan limanın kalıntıları 17.000 metrekarelik bir alana dağılmış durumdadır. Birbirine paralel uzanan liman mendireğinin in-situ iç ve dış duvarları kıyıdan denize doğru kuzeybatı yönünde 150 metre uzanmakta, buradan 117 derecelik açı ile kuzeydoğuya dönerek 75 metre daha devam ederek toplamda 225 metre uzunluğa ulaşmaktadır. İn-situ blokların sona erdiği bu alanda bulunan moloz zemin dolgusu limanı kapalı bir havzaya çevirir biçimde güneydoğu yönünde devam etmekte ancak üzerinde blok sırası bulunmamaktadır. Genel itibariyle “U” formu gösteren orta ölçekli liman havzası ise hali hazırda 8000 metrekarelik bir demirleme alanı sağlamaktadır.

Boyut ve tipoloji bakımından ihtiyaca ve topografyaya göre çeşitlilik gösteren Antik Çağ limanlarının tipolojik açıdan karşılaştırılmaları mümkün olmamakla birlikte bu yapılar kısmen sınıflandırılabilmektedir. Bu sınıflandırmada yapay limanlar gurubuna dahil edebileceğimiz Adramytteion limanının ana gövdesi, dışta ve içte birbirine paralel uzanan yaklaşık 200 metre uzunluğunda isodomik örgülü kesme taş blokların oluşturduğu duvarlar ile bu duvarları belirli aralıklarla birbirine bağlayan atkı duvarlarından oluşmaktadır. Atkı duvarlar ile dış duvarlar arasında kalan dörtgen boşluklar ise moloz ile doldurularak sandık duvar şeklinde monolit bir gövde oluşturulmuştur. Duvar kalınlıkları yaklaşık 1.60 metre olan ana gövdenin toplam genişliği bu düzenleme ile 11.50 metreye ulaşmıştır. Limanın kuzey bölümünde düzgün duvar sırası bulunmamakta ancak limanı kapatacak şekilde 94 metre uzunluğunda moloz taş dolgu ile bir set bulunmaktadır. Bu hali ile yaklaşık 8000 metrekarelik kapalı bir liman havzası oluşturmaktadır.

Liman alanında farklı duvar işçiliği gösteren üç duvar sırası bulunmaktadır. Bunlardan en iyi korunmuş olanı günümüzde ana liman gövdesini oluşturan isodomik örgülü kesme taş duvarlardır. Bu duvarların oluşturduğu liman yapısının inşa edildiği alan değerlendirildiğinde: herhangi bir koy bulunmayan doğal kumsal alanda denize doğru uzatılan yapay duvarlı oluşuyla, MS 1. yüzyıl sonu ile MS 2. yüzyıl ortaları arasına tarihlendirilen Caesarea ve Soli-Pompeiopolis Limanları ile benzerdir. Diğer yandan mendirek yapısında uygulanmış sandık duvar tekniği ve kırlangıçkuyruğu kenet bağlamaları da Soli-Pompeiopolis limanı ile yakın benzerlik göstermektedir. Adramytteion’da 2012 yılından bu yana gerçekleştirilen kazılarla, MS 2. yüzyılın erken dönemleri için kentteki imar faaliyetlerinin artış gösterdiğinin ortaya konulmuş olması da bu tarihi destekleyici niteliktedir.

Sonuç olarak, konumu itibariyle kuruluşundan itibaren bir liman kenti olması gereken Adramytteion’un elde edilen veriler aracılıyla MS 1. yüzyılın sonu ile MS 2. yüzyılın başına tarihlenen bir limanı ve bu liman yapısından önceki bir döneme tarihlenmesi gereken başka evrelerinin olduğudur.